Хүний
бие олон төрлийн нарийн системүүдээс бүрддэг. Эдгээрийн нэг болох
хамгаалалтын систем нь биднийг өвчин эмгэг, харшил зэрэг гадаад
тааламжгүй нөхцөлөөс хамгаалж байдаг. Хамгийн сонирхолтой
хамгаалалтуудын талаар товч өгүүлье.
Эвшээх
.jpg)
Заримдаа нэг сайн эвшээгээд авбал
аятайхан болоод явчихдаг шүү дээ. Гэхдээ яах гэж эвшээлгэдэг юм бол?
Эвшээх механизм нь маш бага судлагдсан боловч эрдэмтэд бага сага зүйл
тодруулж чаджээ. Эвшээлгэж байгаагийн гол шалтгаан нь уураг тархины хэт
ачаалал юм байна. Нойр хоол муутайгаар их ажиллаж байгаа үед хүн стресст
орж эхэлдэг. Энэ үед организм өөрөө хамгаалалтын механизмыг ажиллагаанд
оруулдаг байна. Эвшээх үед их хэмжээний агаарыг сорон авч тагнайгаар
дамжуулан уураг тархиа “ хөргөдөг “ гэнэ. Мөн амьсгалын замуудыг нээж
өгснөөр цусанд орох хүчилтөрөгчийн хэмжээг нэмэгдүүлж, булчин шөрмөсөө
сулладаг. Энэ мэтээр эвшээх нь аятайхнаар зогсохгүй, ашигтай үйл
ажиллагаа ажээ.
Найтаах
.jpg)
Хамрын хөндийд элдэв төрлийн харшил
үүсгэгч, нян, тоос шороо ихээр хуримтлагдсан, эсвэл нунтаг зүйл хамарт
орох үед найтаах механизм ажилладаг. Энэ үед тусгай мэдрэлийн эс цочролд
орсноор хүн хамар хоолойн уулзвар дахь илүү зүйлсийг гадагшлуулан
найтаадаг байна. Гол нь хүний хажууд найтааж болохгүй. Учир нь найтаах
үед гадагшлах агаарын хурд 160 км/цаг байдаг ба нэг найтаалтаар дунджаар
100 мянган өвчин үүсгэгч нян агаарт тархах аюултай. Найтаах үедээ
хамраа алчуураар, арга ядвал гараараа ч гэсэн таглавал бактерийг ямар
барьж авна гэх биш, ядаж тархалтыг нь багасгаж чадна. Удаан хугацааны
туршид найтаагаад байвал хажууд чинь харшил үүсгэгч ямар нэгэн зүйл
байна гэсэн үг. Тэгвэл хайж олоод хаяхаас өөр аргагүй.
Суниах
.jpg)
Бид өөрсдөө дураа хүрсэн үед суниадаг
боловч энэ нь бас л хамгаалалтын нэг төрлийн механизм юм. Суниалт нь бие
махбодийн ердийн ажиллагаанд маш чухал үүрэгтэй. Суниаснаар унтаад
боссоны дараа булчин шөрмөсөө тэнийлгэх, бие бялдрын цаашдын ачаалалд
бэлтгэх, цусны эргэлтийг сайжруулах, сэтгэл санаагаа тайвшруулах гэх мэт
олон эерэг үйл ажиллагаа явагдана. Мөн суниалт нь амтлах мэдрэхүйг
сайжруулдаг болохыг судалгаагаар баталжээ. Иймээс л өглөө гэртээ идсэн
хоол илүү амттай байдаг биз.
Зогисох
.jpg)
Зогисох нь хоол боловсруулах
системд асуудал гарсныг анхааруулж буй дохио юм. Зүв зүгээр байж
байгаад зогисох нь ч байдаг л даа. Ихэнх тохиолдолд “ Хоол чинь
хэтэрлээ! “ гэсэн сануулга болно. Ялангуяа яаруу сандруу хооллох, том
томоор залгих, байнга хэтрүүлж идэх зэрэг тохиолдолд ходоод гэдэстэй
холбоотой мэдрэлийн эс ихээр цочирч зогисолт явагдана. Иймд хоол ундаа
тохируулах, сайтар зажилж байж залгих нь чухал. Зогисолттой тэмцэх арга
өнөө хир байхгүй. Зарим хүнд амьсгалаа түгжих, заримд нь аяга ус уух нь
тус болдог бол зарим хүн зогисохоо больтол хүлээхээс өөр ямар ч аргагүй
байдаг байна.
Миоклоник таталт
.jpg)
Орондоо ороод сайхан нойрсож эхэлж
байтал гэнэт цахилгаан гүйдэл цохих мэт болж хамаг булчин шөрмөс чинь
зангиран оволзож, хар аяндаа нойрноос сэрчих тохиолдол тааралдаж байсан
уу? Тэгвэл энэ нь шинжлэх ухаанд Миоклоник таталт гэж нэрлэгддэг бас л
бидний бие махбодийн хамгаалалтын системийн нэг хэсэг ажээ. Биднийг
унтаж эхэлмэгц амьсгалын тоо эрс цөөрч, судасны цохилт удаашран, булчин
шөрмөс суларч ирдэг. Гэтэл уураг тархи маань энэ бүхнийг
“үхэхийн өмнөх шинж тэмдэг “ хэмээн хүлээн авч эзнээ аврахаар ажиллаж
эхэлж байгаа нь энэ аж. Өөрөөр хэлбэл цахилгаан цочроогч хэрэглэж
“сэхээн амьдруулах “ механизм ажилладаг байна. Бүх зүйл хэвийн болохыг
тодруулсны дараа тархи маань тайвширч хэвийн унтах боломж олгодог. Бие
маань бидний аюулгүй байдалд ингэж анхаарч байгаа нь таатай биш гэж үү?
Нойтноос болж арьс хөөх
.jpg)
Бүлээн устай онгоцонд ердийнхөөсөө
жаахан удаан хэвтчихвэл хөл гарын хурууны өндөг ямар болдог билээ?
Инээдтэй, ялангуяа хүүхдүүдэд их зугаатай юм болдог шүү дээ. Тэгвэл
хамгаалалтын механизмд энэ ямар хамаа байна? Судлаачдын үзэж байгаагаар
хамаатай асуудал аж. Нойтон, чийгтэй байна гэдэг нь халтиргаа үүсгэж
болзошгүйг бидний бие махбодь сайн мэддэг бололтой. Иймээс л гар хөлийн
хүрууны арьс толигор гадаргуунаас сайн “ зууралдахад “ зохицон
өөрчлөгдөж байгаа нь энэ аж. Өөрөөр хэлбэл, бие маань биднийг нойтон
шалан дээр унагаж, гэмтээхгүйн тулд “ супер хуруутай “ болгодог байна.
Ой санамжаа алдах
.jpg)
Зөвхөн толгойгоороо хатуу юм мөргөж
унаад л ой санамжаа алддаг юм бишээ. Зарим тохиолдолд энэ нь бидний
тогтворгүй сэтгэл хөдлөлийг тааламжгүй дурсамжаас хамгаалах нилээд
зальжин арга болдог байна. Аливаа хүчирхийлэл, гамшиг, сүйрлийн хохирогч
нар хамгийн аймшигт агшнуудыг санахгүй байх тохиолдол маш элбэг. Хүнд
ямар ч баяр баясгалан, таатай дурсамж төрүүлэхгүй эдгээр тохиолдлыг
байнгын санамжинд байлгаад яана, эдгээрийг арчин хаяж эзнээ сэтгэлийн
дарамтгүй байлгая гэж бидний бие махбодь ажилладаг байна. Согтууруулах
ундаа хэтрүүлэн хэрэглэсэн тохиолдолд ч үүнтэй төстэй үзэгдэл явагддаг
гэнэ.
Галууны арьс
.jpg)
Биднийг даарахад, бас сэтгэл их хөдөлсөн
үед арьсан дээр гарч ирдэг инээдтэй бэржгэр зүйлс бол бас л
хамгаалалтын шинж чанартай. Тэдгээрийн эхний бөгөөд гол үүрэг нь арьсны
нүх сүвээр биеийн дулааныг алдагдуулахгүй байлгах явдал юм. Харин хоёр
дахь үүрэг нь эрт балар цагаас үүдэлтэй байж болзошгүй. Дээр үед бидний
өвөг дээдэс одоогийн бид шиг “ халзан “ биш, өтгөн үсээр хучигдсан байж.
/ Тэр сайхан бүрхүүлийг ашиглахгүй байвал нүгэл байхсан биз! / Үсний
угт байрласан жижигхэн булчингууд сэтгэл хөдлөлийн үед / тэр үед айдас л
их тохиолдож байсан байх даа / агшиж үсний ширхэг бүрийг өрвийлгөн
босгодог байжээ. Эцсийн дүндээ өвгөдийн биеийг хучсан үсэрхэг давхарга
сэгсийн босож биеийг нь сүр бараатай том харагдуулж, дайсныг айлгадаг
байсан байна. / Одоогийн гэрийн муурын санаарай./ Цаг хугацааны эрхээр
бид үсэн бүрхүүлээ алдсан ч хамгаалалтын механизм нь хэвээр үлджээ.
Организм маань биднийг аймшигт сэгсгэр араатан болгохыг оролдовч оронд
нь хөөрсөн галуутай адилхан амьтад бий болоод байх юм даа.
Нулимс
.jpg)
Нулимс нь салст бүрхэвчийг гаднын
биетээс хамгаалах үндсэн үүргээсээ гадна бие махбодийн сэтгэл зүйн
хамгаалалтын үүргийг давхар гүйцэтгэнэ. Хүн стресст орсон үед организм
түүнээс нь хамгаалах зорилгоор шинэ, илүү хүчтэй сэдэл үүсгэдэг аж.
Жаахан хүүхэд ойчсон, эсвэл юм мөргөсөн үед тархинаас бие махбодийн
бусад үйл ажиллагааг нь / хөдөлгөөний, амьсгалын, дотоод болон гадаад
шүүрлийн булчирхайны / идэвхжүүлж өгдөг. Хүн биеийн болон сэтгэлийн
зовлонтой байгааг илэрхийлэх гадаад гол шинж нь мэдээж нулимс болно.
Нулимс ихээр гарах нь цохигдсон, эсвэл мөргөснөөс тархинд үүссэн
цочролыг намдаадаг байна. Учир нь уйлах үед нулимс хамрын хөндийд орж
тэндэхийн салст бүрхэвчийг норгож өгнө. Салст бүрхэвч нь төрөл бүрийн
мэдрэлийн судлуудаар баялаг тул тархинд шууд мэдээлэл өгч түүнийг
цочролын үндсэн шалтгаан болох өвдөлтөөс холдуулан, саармагжуулдаг
байна. Өөрөөр хэлбэл, хүн уйлснаар өвчнөө намдаадаг гэсэн үг. Үүнийг
нотолж хийсэн туршлага ч байдаг юм байна. Тэгэхлээр шүд зуугаад
гүрийсний хэрэггүй, уйлчих л хэрэгтэй байхгүй юу.
Нэмэлт мэдрэхүй
.jpg)
Хүнд 5 мэдрэхүй байдаг гэж ярьцгаадаг
боловч үнэн хэрэгтээ бид илүү олон мэдрэхүйтэй. Үүнийг ганц нэгэн
жишээгээр нотолж болно. Нэг гартаа халуун индүү бариад зогсож байна гээд
төсөөлөөд үз дээ. Одоо нөгөө гараа индүү рүү ойртуул! Гараа хүргэвэл
өвдөнө гэж мэдэж байгаа. Гэхдээ та үүнийг аль ч мэдрэхүйгээрээ
мэдрээгүй шүү дээ. Та халууныг хараагүй, сонсоогүй, үнэрлээгүй,
амтлаагүй, гар хүрээгүй. Гэлээ ч дулааныг мэдэрч болзошгүй аюулыг
гадарлаж байгаа. Энэ бол арьсан дахь дулааны хэмжүүрүүд ажиллаж байна
гэсэн үг. Харин ямар мэдрэхүй өвчнийг эсвэл толгойгоор маань доош
харуулан дүүжилж орхисныг бидэнд мэдрүүлэх вэ?
Одоо нүдээ аниад хуруугаараа хамрынхаа
үзүүрт хүрч үз. Мэдээж олж чадаж байгаа. Гэхдээ бас л 5 мэдрэхүйнхээ
алийг нь хэрэглээгүй. Энэ мэдрэхүйг «проприоцепци» гэдэг бөгөөд бид бие
организмынхаа хэлбэр бүтцийг сайн мэддэг, бас тархи маань бидний булчин
шөрмөсний хөдөлгөөн бүрийг хянаж байдгийн ачаар энэ мэдрэхүйг зөв
хэрэглэдэг байна. Энэ мэтчилэн бусад олон нэмэлт мэдрэхүй маань биднийг
аливаа асуудлаас үргэлж хамгаалж байдаг бараг л гол хамгаалалт болдог
гэнэ.
No comments:
Post a Comment